Leestijd 4 – 6 minuten, door Thijs van Tetering
Het eerste deel van een nieuwe serie over plattegronden
D eze week heb ik voor het eerst mijn auto, een Renault uit 2006, uitgeleend via een deelplatform. Een bekende van me zocht een duurzamere manier om op vakantie te gaan dan met het vliegtuig en hierop bood ik hem mijn auto te leen aan.[1] Om risico’s uit te sluiten leek het ons beiden een goed idee om de auto via een platform te verhuren, en dit ging erg gemakkelijk. Na slechts enkele klikken was het geregeld. In eerste instantie voelde ik me voornamelijk goed bij het feit dat ik meehielp aan het verwezenlijken van de deeleconomie; ook mijn auto staat gemiddeld meer dan 95% van de tijd stil. Als iedere Nederlander een autodeler wordt zouden er nog maar 20% van de auto’s nodig zijn ten opzichte van nu; hieraan draag ik graag mijn steentje bij. Echter eerlijk is eerlijk: hoe dichterbij de vakantie kwam hoe meer ik begon te twijfelen of ik hier wel goed aan deed. Het was namelijk wel míjn auto waar ik, alhoewel ik deze gemiddeld slechts één of tweemaal per week gebruik, toch een bijzondere waarde aan hecht. Maar toen ik mijn autosleutel uit handen gaf en mijn auto zag wegrijden voelde ik dat het goed zat; ik ging gewoon weer op mijn fiets door de stad en heb mijn auto uiteindelijk geen seconde gemist. Nu kun je je natuurlijk afvragen; wat is dit voor een vreemd voorbeeld om je eerste artikel op een blog over het verduurzamen van de Nederlandse woningvoorraad mee te beginnen? Het antwoord hierop: ik zie in dit voorbeeld parallellen met de veranderende woonwensen van mijn generatie.
Wonen onder de 49 m2
Dit artikel komt voort uit een heel concrete vraag vanuit één van de lezers van deze blog. Naar aanleiding van het artikel ‘innovatie gaat de gebouwde omgeving redden’ van Yuri van Bergen kwam de vraag bij de blogredactie binnen of er geen stuk over de consequenties van verduurzamingsmaatregelen op de woningplattegrond kon worden geschreven. Een meneer, architect van beroep, had van zijn zoon de vraag gekregen om eens een indeling voor zijn nieuw gebouwde huurwoning in te tekenen. Deze zoon vond het namelijk moeilijk om te bedenken waar hij zijn bank zou plaatsen. En wat bleek: door de beperkte afmetingen van de woning en het inpassen van een warmtepomp en bijbehorende installaties was er geen plaats meer om de bank die hij voor ogen had in de woonkamer te passen. Een streep door zijn woonwensen in nota bene een nieuwbouw woning. Maar hoe komt het dan dat er dergelijke kleine woningen worden gebouwd waarvan de plattegrond zelfs voor de eerste bewoner al niet voldoet? Deze vraag is voor mij een mooie aanleiding om in een serie artikelen op zoek te gaan naar hoe je deze ontwikkeling kunt plaatsen en beoordelen. Met daarbij de vraag of we deze ontwikkeling moeten toejuichen of deze juist een halt moeten toeroepen.
Onder druk van de overspannen markt en de daaruit voortvloeiende hoge woningprijzen zijn de stadsbewoners de afgelopen jaren steeds kleiner gaan wonen. In Amsterdam is een appartement welke na 2015 is opgeleverd gemiddeld 49 m2 groot. Let wel: gemiddeld. Dat wil dus zeggen dat een aanzienlijk deel van deze appartementen (ver) onder deze 49 m2 zit. En dat terwijl in de periode 2005-2015 een appartement in onze hoofdstad nog gemiddeld 85 m2 was. Projectontwikkelaars kunnen binnen deze marktsituatie steeds kleinere appartementen tegen hogere prijzen opleveren. Om in dergelijke microappartementen aangenaam te kunnen wonen worden natuurlijk mooie en creatieve oplossingen bedacht. In de woning wordt een verzonken of opklapbaar bed geplaatst, wanneer mogelijk wordt een extra verdieping gemaakt en alle ‘loze’ ruimte doet dienst als opbergruime. En de cd- en dvdcollectie heeft natuurlijk plaatsgemaakt voor abonnementen op streaming diensten zoals Spotify en Netflix. Het is echter maar zeer de vraag of deze woningen flexibel genoeg zijn om in de toekomst de immer veranderende woonwensen op te vangen. Een woning die niet gebruikt wordt, wordt gesloopt en is daarmee direct niet meer duurzaam.
Figuur 1: Een voorbeeld van een Amsterdams appartement op Funda: voor €1.350,- per maand mag je op deze 32 vierkante meter wonen (Bron: Funda)
Voorzieningen delen
Toch zit er ook een pluspunt aan de tendens van kleine appartementen bouwen. Om het voor de bewoners van deze woningen toch mogelijk te maken om hun kleding te wassen, feestjes te geven en logees te hebben worden er in de woongebouwen steeds vaker gedeelde ruimtes aangewezen. Deze kunnen dus door alle bewoners gebruikt worden voor de eerder benoemde activiteiten; wasserettes, flexibel te gebruiken ruimtes en extra slaapkamers worden gedeeld. Ook het delen van ruimtes hoort bij het concept van de deeleconomie. Het is immers zonde om ruimte, net als auto’s, onbenut te laten. Waarom zou iedereen een extra logeerkamer nodig hebben als deze slechts sporadisch gebruikt wordt? Kanttekening hierbij is wel dat ik mijn auto uit vrije wil deel en ervoor kan kiezen om hiermee te stoppen bij veranderend inzicht. Terwijl de stadsbewoner door de niet aanwezige keuze verplicht wordt om ruimtes te delen. Mij lijkt dat het zelf kiezen voor het delen van ruimtes door de bewoner ontzettend belangrijk is bij het laten slagen van dergelijke (in mijn ogen veelbelovende) experimenten.
Figuur 2: Grafiek van de gemiddelde oppervlakte (GBO) van één- en meergezinswoningen. De trend van kleinere woningen bouwen is hierop duidelijk te zien. Wat daarnaast opvalt is dat zowel de piek als het dal vanaf 1905 in de afgelopen tien jaar liggen.
In mijn volgende artikel in deze serie zal ik op zoek gaan naar de trends in woningoppervlakte en woningindeling van de afgelopen eeuw.Want zoals ik bij mijn huidige werkgever heb geleerd: om te weten wat je kunt moet je eerst het verleden kennen.
[1] . Een snelle rekensom laat zien dat de CO2 uitstoot van deze autorit op en neer naar de wintersportbestemming ongeveer 400 kg bedraagt. Wanneer zij op en neer zouden vliegen met vijf personen zou de uitstoot neerkomen op circa 866 kg CO2; twee keer zoveel.
Geraadpleegde bronnen in dit artikel:
- Hoe Nederlandse huizen steeds kleiner worden, CoBouw, 2017
- Wonen op 40 vierkante meter rukt op, Volkskrant, 2017
- Bereken de CO2 uitstoot, Greentripper, 2019
- Welnastraat 471, Funda, 2019
- Het einde van bezit, VPRO, 2015
