Leestijd 4 – 6 minuten, door Yuri van Bergen
Wat moeten we als eigenaren en bewoners van onze woningen doen nu vaststaat dat we binnen een aanzienlijke termijn allemaal van het gas af moeten? Moeten we geduldig wachten tot overheden en marktpartijen met een oplossing komen? Of gaan we, met meer dan vijf miljoen huiseigenaren, zélf de regie in handen nemen? Wat in ieder geval vaststaat is dat álle 7,5 miljoen bestaande woningen in de komende 30 jaar nog minimaal één grote verandering zullen ondergaan. En daarbij praten we over de orde van grootte van bijvoorbeeld een nieuwe gevel en/of een nieuw dak en niet slechts het plaatsen van een nieuwe cv-installatie of dubbel glas. De huidige praktijk van renoveren komt momenteel echter niet verder dan 1000 woningen per jaar; terwijl de echte opgave 1000 woningen per dag behelst. Die opgave zien we nog niet, maar ligt er wel. En vanaf het moment dat we ons dat gaan beseffen stellen we eisen aan de oplossing. Door de eindeloos versnellende maatschappij leven we in een tijdperk van klant-denken; we willen de beste, goedkoopste én meest aantrekkelijke oplossing voor onze woningen en het liefst eerder gisteren dan vandaag.
Wat is nu de oplossing voor al deze problemen? Hoe kunnen we in een hoog tempo alle bestaande woningen op een betaalbare manier aanpakken met de bewoner aan de knoppen? U raadt het vast al: door te renoveren met componenten.
Renoveren met componenten
Het klimaatakkoord, de beperkte impact van nieuwbouw (netto 35.000 woningen per jaar) en de individualisering van de samenleving maken niet alleen de opgave maar ook de complexiteit van de renovatie opgave groter dan ooit. En dan heb je nog de traditionele grote struikelblokken voor opschaling: de prijs voor een volledige renovatie van een woning, het gebrek aan gevoel voor urgentie en de beschikbaarheid van vakmensen. Om de belofte van 1000 woningen per dag toch te kunnen realiseren zullen we samen met de bewoners aan de slag moeten gaan. Niet in de traditionele vorm van grootschalige, van bovenaf georganiseerde projecten maar juist vanuit herhaalbare oplossingen van onderaf. Concreet wil dit zeggen dat we samen met de bewoners van een wijk aan de slag gaan om hun wijk stap voor stap te verduurzamen. Ruim dertig jaar geleden zijn we begonnen met denken in componenten juist om deze praktijk van renoveren vanuit de context van social design meer inhoud te geven.
Vanaf 2007 zijn we gestart met de ontwikkeling van een breed industrieel aanbod in componenten, gericht op het conceptueel renoveren van woningen met ruimte voor individualiteit in samenwerking met de toeleverende industrie. Met op dit moment 18 formules (en meerderen in ontwikkeling) vanuit 23 industrieën mag dit een succes worden genoemd. Sinds 2017 hebben we onder de noemer Alliantie+ 42 woningen gerenoveerd op basis van één of meerdere componenten, in een kwaliteit die varieert van gasloos en nul-op-de-meter tot onderhoud aan de component dak in de serie van één. Eigendom van een woning hoeft hierbij geen barrière te zijn tot opschaling. Dit is een groot noodzakelijk voordeel omdat de gebruiker van de woning veelal ook de klant voor de renovatie is(1).
De methode Component Renovatie
Het renoveren in componenten is niets nieuws in de wereld maar heeft in de sector van bouwen en wonen altijd weinig aandacht gekregen. De reden hiervoor is dat we vanuit de maakbaarheid van de maatschappij, het politieke klimaat en de behoefte aan extra en betere woningen altijd hebben gefocust op nieuwbouw en hierdoor geen noodzaak hebben gehad om anders te gaan kijken naar en anders te denken over de bestaande woningvoorraad. Er waren immers financiën genoeg en ook voldoende draagvlak was nooit een probleem. Nu, met de komst van de klimaatdoelstellingen en het nog steeds groeiende aandeel van particuliere woningen, is de garantie vooraf op een succes minder vanzelfsprekend geworden. De laatste 2 decennia is in onze maatschappij steeds meer aandacht gekomen voor individualiteit. In de jaren vijftig en zestig werden de grote programma’s voor woningbouw en de aanleg van het gas als een gezamenlijke opgave gezien (of in ieder geval geaccepteerd). Maar als we vandaag de dag al spreken van een transitie, dan wordt er toch eerst gekeken naar wat dit voor de privé situatie betekent. En als de uitkomst niet bevalt, dan doen we gewoon niet mee. Het is dus zaak om in te kunnen spelen op onderdelen, of met een ander woord componenten, van de woning. Met de aanpak van deze component kun je specifieke kwaliteit toevoegen. En een dergelijke ingreep is voor de particulier nog te overzien.
Communicatie
Waarom dit pleidooi voor componenten? Het denken en doen in componenten maakt de gehele renovatieopgave van duizend woningen per dag direct voor alle partijen eenvoudiger. En deze eenvoud kan direct door iedereen gebruikt worden om de praktijk van renoveren betaalbaar en duurzaam te maken. De opmars van deze andere werkwijze is niet tegen te houden. De voorbeelden van het verleden waar één oplossing met veel impact de uitkomst bood zal plaats moeten maken voor een samenspel van verschillende oplosrichtingen waarvan de som vergelijkbaar is met de impact van vroeger. Stap voor stap, op basis van herhaalbare vormen en oplossingen, bouwen we aan deze nieuwe componenten. De transitie van de gebouwde omgeving naar CO2 neutraal met duizend woningen per dag is geen technische maar vooral een communicatie opgave. Hiermee bedoel ik dat er tijdens het gehele proces inzicht is voor alle betrokkenen zodat vooraf gestelde verwachtingen worden ingelost. En daarmee de invloed en verantwoordelijkheid voor de eigenaar en/of bewoner direct zichtbaar is. Om deze communicatie slim en snel te kunnen organiseren zullen we deze als een algoritme moeten vormgeven. Want een ding staat nu al vast. Willen we überhaupt in de buurt komen van de belofte van 1000 woningen per dag dan zal het in ieder geval niet gebeuren met de huidige producten waarmee we steeds opnieuw blijven tekenen en rekenen. Het denken in componenten als dominant design gaat over meer dan dat. Het gaat over vertrouwen geven aan de eigenaren en bewoners van woningen en laten zien dat de keuze om kwaliteit te willen toevoegen helemaal niet zo gek is!
Noot:
1) De rol van de eigenaar bewoner zal in rap tempo dominanter gaan worden in de opgave van het in standhouden en verbeteren van de 7,5 miljoen bestaande woningen. Niet alleen het aandeel in eigendom van de woningen (meer dan 60% van de gebouwde omgeving is nu in particulier eigendom). Maar juist de achterstand in een bewezen renovatiepraktijk en de huidige kwaliteit van de woningen ten opzichte van de praktijk zoals de sociale huurwoningen (minder dan 30% van de opgave) is enorm.
Geraadpleegde bronnen in dit artikel:
- Uitzending Tegenlicht ‘Voorbij de groene horizon’, VPRO, 23 september 2018
- #DuurzaamRenoveren, hoe het wonen stap voor stap duurzaam wordt, Openbare Les gegeven door dr. ir. Haico van Nunen bij zijn presentatie als Lector Duurzame Renovatie aan de Hogeschool Rotterdam, 2017
- De belofte van duizend woningen per dag, sociaal ontwerp in beweging. www.duizendwoningenperdag.nl, Yuri van Bergen, 22 augustus 2018
- www.alliantieplus.com, Alliantie+ BV, 2018
- Assessment of the sustainability of flexible building, Haico van Nunen, 2010.
- Wat maakt ComponentRenovatie ‘CR’, Yuri van Bergen & Martin Liebregts, 19 juni 2009
