DUURZAAM WONEN IS MEER DAN CO2 BESPAREN (Deel 2)

Leestijd: 3 – 5 minuten, door: Sandra Arts

Inmiddels is het een half jaar geleden dat ik met het artikel ‘Duurzaam wonen is meer dan CO2 besparen’ mijn visie op het renoveren met de druk van het klimaatakkoord heb verwoord. Dit artikel sloot af met de zin: “er is een architect nieuwe stijl nodig die techniek en technische innovatie kan integreren binnen een sociaal ontwerp, gericht op een leefbare wijk van woning tot woonomgeving!” Bij alle projecten die wij in handen hebben domineert deze visie. Door de opdrachtgever inzicht te geven in de huidige kwaliteiten van een complex en wat het betekent om de woningen aan de toekomstwensen te laten voldoen kan deze een weloverwogen besluit nemen wat de meest geschikte aanpak is voor nu en/of voor later. In dit proces worden ook de wensen en eisen van andere belanghebbenden, zoals bewoners en gemeenten, meegenomen.

Onder ander bij onze projecten in Arnhem, Eindhoven en Meijel hebben we deze integrale afweging tussen beeld, leefbaarheid, techniek en energieambitie zorgvuldig gemaakt. Hieronder volgt een korte beschrijving van deze projecten. De voorbeelden geven het resultaat weer van een betaalbare en duurzame oplossing voor het verwezenlijken van een leefbare gebouwde omgeving. Niet de letterlijke voorbeelden staan hier centraal, maar juist de breedheid van de invullingen (die niet gaan over onderhoud en/of sloop-nieuwbouw). Tevens zijn de voorbeelden bedoeld als inspiratie op het gewenste tempo om duizend woningen per dag te renoveren.

Malburgen in Arnhem: UNIFORMITEIT UIT HET VERLEDEN VERSUS MODERNE INDIVIDUALITEIT.

In de wijk Malburgen in Arnhem ligt een jaren 60 wijk die van oudsher vooral uit veel van dezelfde woningen bestond. We zien nu dat in de loop der jaren veel van die uiterlijke uniformiteit verloren is gegaan door de toepassing van andere materialen en kleuren in de gevel en omdat bewoners zelf luifels hebben aangebracht. Dit is heel begrijpelijk, maar wel storend in het rustige beeld. De corporatie wil de 130 woningen waar zij eigenaar van zijn renoveren. Deze woningen bevinden zich verspreid door de wijk. Dat geeft mogelijk ook een extra afwijking in het uniforme beeld. Daarnaast wil de corporatie verschillende niveaus van renovatie inzetten (conserveren, renoveren, transformeren). Al deze beeldverschillen moeten niet ten koste gaan van de totale beeldkwaliteit van de wijk want dan ligt verloedering van het geheel op de loer. In het uiteindelijke ontwerp moet dus ruimte zijn voor bovengenoemde differentiatie zonder dat deze willekeurige verschillen zorgen voor een rommelig eindbeeld. Hiervoor zijn we op zoek gegaan naar waar de grenzen van de variatie liggen en wat de gemeenschappelijkheid is. Een uniform beeld met brede variatie in uiterlijk is immers alleen mogelijk als er gemeenschappelijkheid is (denk aan de grachtenpanden die hoe verschillend ze ook zijn toch een eenheid vormen).
Voor de indeling van de pui is het uitgangspunt om de gevelopeningen zoveel mogelijk gelijk te houden aan de bestaande situatie. Dit om de hoeveelheid daglicht voor de bewoners gelijk te houden en om de bewoners niet op te zadelen met het vernieuwen van afwerking zoals gordijnen en behang. We hebben dus de originele indeling als uitgangspunt genomen waarbij we deze verluxen door een luifel toe te voegen. Er blijkt immers een behoefte te bestaan onder de bewoners aan een luifel. Deze luifel is geen autonoom element, maar deze is geïntegreerd in het ontwerp.

Figuur 1: Project in Malburgen: links voor renovatie, rechts na renovatie.

’t Ven in Eindhoven: AANDACHT VOOR LEEFBAARHEID EN TECHNISCHE VERBETERING VEREISEN EEN INTERGRALE BENADERING

’t Ven is een prachtig Eindhovens complex uit 1948. Prachtig in de zin van een ruim opgezette, groene wijk met een specifieke architectuur. Onder andere door deze eigenschappen is het prettig om er te zijn en door de wijk heen te lopen. Maar in de afgelopen jaren is wat van die pracht verloren gegaan. Door de stedenbouwkundige wijzigingen die hebben plaatsgevonden is de eenheid, het gevoel dat de wijk bij elkaar hoort, enigszins verdwenen. Mede hierdoor staat het imago van de wijk onder spanning. Verrommeling door teveel differentiatie zonder gemeenschappelijkheid in zowel de uitstraling van de woningen als in de woonomgeving (tuinen, erfafscheidingen, openbaar groen) kan leiden tot een niet prettige woonbeleving.
De eigenaar van de woningen wil de woningen voor een lange termijn in stand houden met aandacht voor duurzaamheid. Vanuit de bewoners zijn de wensen vooral gericht op het opheffen van de technische gebreken en het verbeteren van de sociale aspecten van het wonen. Het gaat hierbij dus niet alleen om de bouwfysische problemen (vocht, tocht, kou en geluid) die verband houden met de eigenschappen van de woningen maar ook om het contact met de buurt De beoogde renovatie kan hier een mooi middel zijn om naast de technische verbeteringen ook de sociale cohesie in de wijk te verbeteren. In ons voorstel worden de woningen aan de binnenzijde nageïsoleerd. De voor bewoners vertrouwde uitstraling en de voor Eindhoven karakteristieke architectuur wordt hiermee behouden. Ook blijft de stedenbouwkundige eenheid behouden door de uniformiteit in de architectuur. Door aandacht te hebben voor veiligheid, het creëren van contactmomenten tussen bewoners, orde en netheid in voortuinen en gemeenschappelijk groen is de leefbaarheid en woonimago te verbeteren. De technische verbeteringen zijn met name gericht op het opheffen van de bouwfysische tekortkomingen (thermische isolatie en geluidsisolatie) waarbij tevens een stap vooruit gemaakt wordt als het gaat om energetische duurzaamheid.

Figuur 2: Project ’t Ven in Eindhovenvoor renovatie.

Figuur 3: Project ’t Ven in Eindhoven na renovatie (impressie).

Van der Steenstraat in Meijel: SOBERHEID UIT HET VERLEDEN VERSUS HUIDIGE ARMOEDIG UITERLIJK

De huidige drive-in woningen zijn in 1967 gebouwd als onderdeel van in totaal 71 woningen en zijn gelegen ten zuiden van het centrum van Meijel. 33 van de 71 woningen waren onderdeel van onze opgave.
De eigenaar van het complex had de wens om de levensduur van de woningen met 25 jaar te verlengen, een energieambitie van het huidige label D naar label A én de bewoners weer trots op hun woning en woonomgeving laten zijn.
Om de energieambitie te behalen zou de gevel extra geïsoleerd moeten worden. Hier hebben we ervoor gekozen de woningen aan de buitenzijde te isoleren. We hebben hiermee meteen de mogelijkheid opgepakt om de uitstraling van het complex te verbeteren, zelfs compleet te transformeren. De sobere jaren ’60 architectuur is getransformeerd in eigentijdse uitstraling met ruimte voor individuele keuzen.
Door verticaliteit aan te brengen hebben de woningen een statig karakter gekregen. Het materiaal gebruik, de kozijnindeling en het kleurgebruik ondersteunen dit. Niet de horizontaliteit domineert dan, maar de afzonderlijke woning. Het afzonderlijke karakter van de woningen wordt versterkt door de mogelijkheid om per bewoner te kiezen voor zowel een eigen gevelbekleding als een eigen type voordeur.