Leestijd: 7 – 9 minuten, door: Yuri van Bergen
Wil jij graag een digitale baas worden van je eigen woning? En dan bedoel ik niet dat je met de aanschaf van een zelfsturende grasmaairobot of een slimme wasmachine die gaat draaien als er een overschot aan warm water is een digitale baas bent. Nee, ik heb het over het gebruik van datascience, machine learning en artificial intelligence om als eigenaar-bewoner zelf de regie te hebben bij het beheer en onderhoud van je woning voor minimaal de komende dertig jaar. Maar om hierbij enige context te bieden ga ik kort terug naar het begin, naar de opgave van duizend woningen per dag.
Onze 8 miljoen bestaande woningen zullen de komende dertig jaar allemaal nog minimaal één grote renovatie moeten ondergaan. Deze woningen zijn op verschillende manieren gebouwd én ondertussen verbouwd. De renovatie van een woning zal daarom altijd anders zijn dan die van de buren. Je zou kunnen zeggen dat de toekomst voor het renoveren van de gebouwde omgeving per definitie een opgave is met maatwerk, een opgave in de serie-van-één. We weten alleen op voorhand niet welke omvang of volume deze serie zal gaan hebben per order. Hebben we het over 1 aardgasvrije wijk, 1 straat, 1 vereniging van eigenaren, 1 collectieve vraag voor de component dak of misschien wel 1 moment waarop verschillende mensen tegelijkertijd overwegen initiatief te nemen verspreid door het land. Dit weten we op voorhand domweg niet.
Een digitaal gebouwde omgeving
Voor mij persoonlijk is de opgave van duizend woningen per dag eenvoudig. Niet omdat ik weet wat de beste oplossing is of wat de toekomst ons gaat brengen, maar simpelweg omdat de bestaande praktijk geen oplossing kan bieden voor innovatie. Daarvoor zit deze teveel gevangen in haar huidige denken en in de huidige aanpak. We weten daarnaast ook dat de huidige professionele renovatiepraktijk gemiddeld slechts duizend woningen per jaar renoveert (1). Verder weten we dat een willekeurige bewoner gemiddeld 500 dagen de tijd neemt om van initiatief tot het werkelijk aanbrengen van zonnepanelen te komen (2). De oplossing voor snelheid en bereikbaarheid moet gezocht worden in de digitale wereld. Daar kunnen we nu bijvoorbeeld al via een applicatie vervoer reserveren op de plaats waar we ook werkelijk op dat moment zijn. We kunnen op iedere willekeurige plek een bestelling plaatsen die morgen in huis is. Hoe ingewikkeld kan het dan zijn om simpelweg je woningrenovatie te bestellen die volgende week kan worden uitgevoerd? Hoe ingewikkeld kan een snelle renovatie van je woning nou werkelijk zijn?
De oplossing is dan ook niet zo moeilijk voor te stellen, maar probeer het maar eens in de praktijk te brengen. Dat is precies de opgave waar ik me sinds mijn komst in 2007 naar BouwhulpGroep mee bezig houd. De afgelopen 12 jaar in het kort getypeerd: we zijn goed op weg, maar de finish ligt toch echt verder dan gedacht. Want het idee op zichzelf is niet nieuw of uniek. Ik durf zelfs te stellen dat bijna iedereen in Nederland op een gegeven moment hetzelfde idee heeft gehad. Het idee van keuze uit ‘standaard’ producten voor je woning zodat jij als eigenaar-bewoner gewoon klant kan zijn. Geen gedoe en vanzelfsprekend betrouwbaar genoeg om het ook je buurman aan te raden. Wat is er nodig om dit simpele idee in de praktijk te brengen?
Figuur 1: In de zestig en zeventiger jaren van de vorige eeuw ontstonden ideeën om woningverbetering met prefab units toe te passen. Wat is er mooier dan in een keer een prefab douche bij te plaatsen. In één keer af!
Architectuur en wetenschap
De mensen die ooit bij ons op kantoor zijn geweest hebben het kunnen zien hangen: een zwart-witte fotokopie van een afbeelding waarop een prefab uitbouwmodule is te zien die over een woonhuis wordt gehesen. Met de hand staat erbij geschreven ‘1970’, want toen werd dat idee voor het eerst uitgevoerd. Als voormalig assistent-manager productie in een van de succesvolste prefab woningbouwfabrieken van Nederland, is dat voor mij een herkenbaar plaatje. Ik vertel wel eens vaker dat ik op mijn eerste werkdag bij die fabriek ben meegenomen naar de Volmarijnstraat in Rotterdam. Hier was men bezig met de uitvoering van een experiment waarbij 1 blok van 5 woningen was gesloopt en binnen 5 dagen alle woningen weer sleutel klaar werden overgedragen aan de ‘klant’ om binnen te starten met de afbouw. Deze oplossingen, werd mij verteld, waren de afgelopen maand geproduceerd in ‘onze fabriek’. Dus zoals ik al zei, voor mij niets nieuws. Maar zoals ik later heb ervaren was deze productiewijze niet even vanzelfsprekend voor iedereen, en is deze bovendien als praktijk voor de woningbouw niet echt van de grond gekomen.
Een van de geestelijk vaders achter dergelijke ideeën was professor John Habraken. Ik denk dat velen onder ons zijn naam nog wel kennen. Deze voormalige hoogleraar Bouwkunde aan de Technische Universiteit Eindhoven en later docent aan de Massachusetts Institute of Technology liep in zijn tijd ver vooruit op de praktijk van vandaag. In 1961 publiceerde hij het boek ‘De dragers en de mensen: het einde van de massawoningbouw’ waarin hij gesteund door vele aanhangers probeerde nieuwe woonconcepten te realiseren waarbij zijn overtuiging was dat de inspraak van de bewoner en industrialisatie in de woningbouw goed samen kunnen gaan. Mits de productieprocessen van de producten en de individuele keuzes van de bewoners op elkaar afgestemd kunnen worden (3).
De dragers en de mensen in de praktijk
BouwhulpGroep is ontstaan als collectief van bewonerondersteuners vanuit de wetenschapswinkel aan dezelfde Technische Universiteit in Eindhoven als waar John Habraken les gaf. Inmiddels is BouwhulpGroep al meer dan 40 jaar werkzaam in de praktijk van volkshuisvesting, architectuur en industrialisatie in de bestaande woningvoorraad, (huis-)adviseur voor diverse overheden en voor bijna de helft van de Nederlandse woningcorporaties. Vanuit deze positie hebben we ondertussen meer dan een half miljoen woningen in Nederland en België onderzocht. Met deze ervaring is een andere kijk op de ordening van de woningvoorraad ontwikkeld: de component als drager om individuele keuzes van de bewoners beter in het productieproces af te kunnen stemmen. Sommige mensen zullen dit misschien herkennen vanuit onze oneliners: ‘stap-voor-stap renoveren’, Component Renovatie’, ‘Renoveren in de serie-van-één’ en ‘Bewoners aan de knoppen!’. Deze oneliners gebruiken we al enige tijd om onze ideeën en ervaringen met het werkveld te delen.
Ooit vertelde één van de grondleggers van BouwhulpGroep mij dat ondanks dat ze in die begintijd overal op tegen waren, ze stiekem toch beter hadden geluisterd naar John Habraken dan dat ze indertijd zelf dachten. Echter hebben zij zijn ideeën wel vertaald naar onze huidige bestaande woningvoorraad.
Figuur 2: Doordat we op een slimme manier openbare online data combineren met onze eigen kennis en ervaring van 500.000 gerenoveerde woningen via onze applicatie kunnen bewoners binnen slechts 30 seconden de eigenschappen en mogelijkheden van hun eigen woning verkennen.
Vanuit onze visie hebben we een applicatie ontwikkeld die het vertrekpunt voor deze wijze van renoveren vormt waarbij de bewoner zelf de regie heeft over de woning, nu en in de toekomst. Op deze manier kunnen we, gericht op het uiteindelijk gaan renoveren van duizend woningen per dag, de productieprocessen van de stakeholders (bestaande uit gemeenten, woningcorporaties, particuliere belegger, financiers, industrie, renovatie montageteams, sociale dienstverleners, en uiteraard de bewoner) optimaal bedienen.
Om het productieproces op deze disruptieve wijze te kunnen organiseren maken we (alle partijen die samenwerken onder de naam Alliantie+) gebruik van datascience, machinelearning en kunstmatige intelligentie om de renovatie producten zo dicht mogelijk bij de eindgebruiker te brengen. Hierdoor kunnen we eenvoudig en op voorhand de zekerheid op financiering en kwaliteit aan de klant voor 100% garanderen. Tevens biedt dezelfde applicatie ons aan de achterzijde de zekerheid voor schaal en innovatie richting onze industriële partners door het leveren en opschalen van ‘renovatie orders’.
Deze zomer is de Frans-Duitse cultuurtelevisiezender ARTE naar Eindhoven gekomen om deze applicatie, de ’30 seconden toets, te filmen. De uitzending hiervan is terug te bekijken op ARTE bij het programma Xenius: Künstliche Intelligenz. De geïnteresseerden kunnen hier klikken om direct deze uitzending te starten.
Component Renovatie in de praktijk
Om niet langer enkel te kunnen praten over het idee van renoveren via een applicatie hebben we in 2016 de Eindhovense woningcorporatie Woonbedrijf gevraagd ons te helpen bij het realiseren van de eerste voorbeeld woningen. Vervolgens hebben we voor een woningcorporatie in Doesburg de component dak in serie herhaald. In totaal zijn er nu 33 sociale huurwoningen (in totaal 39 componenten) gerenoveerd onder het merk Alliantie+ in samenwerking met diverse marktpartijen, waarmee de kwaliteit is bewezen en de financiële resultaten kunnen worden overlegd.
Vanuit het stimuleringsprogramma De EnergieSprong en later De Stroomversnelling waren er in 2016 meerdere particuliere opdrachtgevers die via gemeenten in bezit waren gekomen van de benodigde subsidie om een renovatie naar aardgasvrij te financieren. In samenwerking met deze gemeenten zijn we vervolgens gestart met in totaal 12 particuliere woningen (totaal 101 componenten) naar aardgasvrij en nul-op-de-meter te renoveren. De financiële resultaten van deze woningen in Etten-Leur, Zoetermeer en Utrecht zijn door het pilot-karakter nog niet representatief. De kwaliteit van onze producten is hierbij nogmaals bewezen en daarnaast hebben we veel waardevolle lessen geleerd wat betreft planning, budget en samenwerking met uitvoerende partijen.
Het mooie van deze nieuwe digitale praktijk van renoveren is dat door middel van de eerder benoemde Data Science, Machine learning en Artificial Intelligence de lessen in principe per direct gebruikt kunnen worden bij de volgende renovaties. Het gaat voor dit artikel nu te ver om hier dieper op in te gaan. Maar ik zal in een volgend artikel aan de hand van enkele praktijk voorbeelden het beeld schetsen over de mogelijkheden die er werkelijk zijn én komen. En met de haast die er nu wordt gemaakt door het kabinet met het klimaatakkoord komen dergelijke nieuwe en innovatieve concepten om in te kunnen wonen op precies het juiste moment.
Tot slot mijn antwoord op de vraag: ”Wil jij een digitale baas worden van je eigen woning?” En wat heb ik hiervoor over?
Als eigenaar-bewoner van een woning heb ik als particulier in ieder geval net zoveel geld voor een renovatie over, als wat de huidige marktpartijen mij nu kunnen bieden. Voor mij persoonlijk hoeft dus niet zozeer de prijs van renoveren omlaag maar graag zou ik wel de kwaliteit en het gemak omhoog zien gaan. Met daarbij de vraag of ik alsjeblieft een klein beetje keuzevrijheid kan krijgen in het eindresultaat. Al is het maar het moment van realiseren en de materialen die voor de afwerking worden gebruikt. Duurzaamheid en betaalbaarheid zijn hierbij voor mij een vanzelfsprekende kwaliteit die onderdeel uitmaken van deze ingreep.
Bronnen:
- #DuurzaamRenoveren, Haico van Nunen, Hogeschool Rotterdam, 2017.
- Zonnepanelen kopen kan 40 keer sneller, Catherine Minczeles, fritts – jouw huis van de toekomst, 2016.
- Stichting Architecten Research (SAR), Het Nieuwe Instituut, 2000.
- What are the thop five skills data scientists need?, William Chen, Forbes, 2017.
