Leestijd: 3 – 4 minuten, door: Yuri van Bergen & dr. ir. Haico van Nunen
Bij het duurzaam verbeteren van de huidige bestaande woningvoorraad is het daadwerkelijk verbouwen als de tweede helft van een voetbalwedstrijd: zonder de eerste helft is er geen resultaat, al scoor je nog zo vaak (1). Die eerste helft bestaat uit het ophalen van de vraag achter de opgave: wat is er eigenlijk voor nodig om de woningvoorraad daadwerkelijk te verbeteren?
Het ophalen van deze vraag is binnen de huidige marktverhoudingen (met 70% van de woningen in particulier bezit) een complexe opgave. Het gaat dan om het bewust maken van individuele (eigenaar-)bewoners over wat er met hun woning kan en moet gebeuren om daar duurzaam en naar wens te kunnen blijven wonen. Het ordenen van deze individuele wensen en het vertalen hiervan naar realistische uitgangpunten maakt het nog complexer. Woningcorporaties hebben binnen de huursector veel praktijkervaring opgedaan met intensieve bewonersbegeleiding. Die praktijk leert echter dat het bij de particulieren echt anders moet. Het doorzetten van die intensieve praktijk naar de particuliere markt is namelijk onbetaalbaar.
Als er ergens innovatie nodig is om de verduurzaming van de gebouwde omgeving te versnellen, dan is het wel aan de voorkant van het hele traject. De eerste stap hierbij hebben we met de lancering van de webapplicatie Ikwoon gezet (2). Het vervolg is de opschaling van het concept De Mobiele Buurtfabriek met (sociale) partners (3). Een aaneenschakeling van (gestandaardiseerde) methoden gecombineerd met (digitale) tools om vraag en aanbod op eenvoudige wijze met elkaar te verbinden. Gericht op daadwerkelijke opschaling door aan de buurt te laten zien dat renoveren werkt!
Met deze opgave in het achterhoofd is bij ons de ambitie ontstaan om te starten met een verhalenreeks waarmee we iedereen inzicht willen geven in wat de renovatiepraktijk vanaf eind jaren ‘70 ons heeft gebracht en geleerd. En voor welke uitdaging we nu staan, plus wat de contouren van de oplossing zijn. Omdat we niet weten hoeveel verhalen het gaan worden en wat de omvang per verhaal zal zijn hebben we voor ons zelf geprobeerd op voorhand een rode draad te formuleren. Aan de hand van deze thema’s zal ik samen met collega’s proberen met (nieuwe) inzichten en beschouwingen te zoeken naar vernieuwing:
- Deel 1: Wonen en het spanningsveld tussen een regievoerende overheid en een onbestuurbare markteconomie: Het gevecht om de kwaliteit en tegen de kosten, ofwel de eeuwige strijd tussen gebruik en beheer. De macht en onmacht van het bouwbedrijf. De wegkijkende overheid die de regie uit handen geeft. En wat heeft ons dat opgeleverd?
- Deel 2: Problemen komen samen en oplossingen beconcurreren elkaar: Een enorm tekort aan goedkope woningen en een enorme verduurzamingsopgave van de gebouwde omgeving. En daarnaast wordt de kloof tussen arm en rijk steeds groter, wat zijn weerslag vindt in de problematiek van ‘achterstands’ wijken. Starters en nieuwkomers op de woningmarkt zijn de dupe. Natuur dreigt het van de bouw van nieuwe (maar nog steeds te dure) woningen te verliezen. De verduurzaming van bestaande woningen komt niet van de grond. Het overtuigen van bewoners en met name van particuliere eigenaar-bewoners over de noodzaak van duurzame verbetering loopt spaak op te hoge kosten, te weinig animo bij bouwbedrijven en überhaupt gebrek aan deskundige arbeid. Duurzame verbetering van de kwaliteit van wonen in wijken en zeker in ‘achterstands’ wijken staat zwaar onder druk. Sloop en nieuwbouw dreigt maar vormt geen oplossing voor de achterliggende problematieken.
- Deel 3: Weg uit de impasse: de contouren van een evenwichtig beleid dat oplossingen mogelijk maakt: Zou de beoogde transitie niet eenvoudiger worden als we gewoon erkennen dat duurzaam en leefbaar wonen een basisrecht is voor iedereen? Onafhankelijk van locatie en inkomen. Voor de bestaande bouw betekent dit dat er meer aandacht moet komen voor het initiëren en faciliteren van initiatieven van bewoners om hun woning te verbeteren. Pak deze initiatieven per buurt op en integreer dit met het beleid tot behoud van leefbaarheid van buurten. Stimuleer en faciliteer dat mensen zich eenvoudig kunnen omscholen tot renovatiespecialisten. Een van de grootste uitdagingen is de beschikbaarheid over mensen die daadwerkelijk thuis bij jou komen renoveren. Pas als het lukt om vele renovatieteams te vormen, die met kennis en betrokkenheid woningen in buurten duurzaam kunnen verbeteren, kunnen we spreken van een ware versnelling. Stimuleer dat bouwonderwijs, toeleverende industrie en bouwbedrijven deze initiatieven omarmen en verder brengen door bij te dragen aan opleiding en aan toepasbare betaalbare oplossingen. Zorg ervoor dat er financiële middelen beschikbaar zijn om duurzame woningverbetering ook voor de laagste inkomens mogelijk te maken. Een aanpak dus op vele fronten maar met één doel: duurzaam en leefbaar wonen voor iedereen.
Bronnen / Noten:
- Geïnspireerd op de beroemde uitspraak van Johan Cruijff: “Voetbal is simpel. Wat moeilijk is, is simpel voetballen.”
- Bekijk hier de Ikwoon video: https://www.youtube.com/watch?v=vlywXM-4s2M.
- Het idee van mobiele buurtfabrieken, Yuri van Bergen, 16 april 2020, Duizend Woningen Per Dag.
