Leestijd: 4 – 5 minuten, door: Yuri van Bergen
De jonge vakman of vakvrouw die morgen haar carrière start met het renoveren van bestaande woningen is verzekerd van een leven lang werk. Alle woningen in ons land moeten nu eenmaal ergens in de komende 30 jaar een duurzame verbetering ondergaan waarna ze weer mooi, stevig, functioneel en CO2-neutraal zijn. Maar wie zijn deze vakmensen, die straks bij je aanbellen om in je woning aan de slag te gaan? Waar komen ze vandaan? Hoe zijn ze opgeleid en welke garantie heb je dat ze in een keer alles goed uitvoeren bij je thuis?
Werkgelegenheid in de bestaande bouw
De opgave om met de gebouwde omgeving te voldoen aan de klimaatdoelstellingen in 2050 betekent nogal wat voor de werkgelegenheid in de bouw gezien de nu al krappe arbeidsmarkt. Het EIB (Economisch Instituut voor de Bouw) schetst in haar publicatie: “verkiezingsprogramma tegen het licht: de woningmarkt” de extra investering die nodig is om bestaande woningen met een bepaald label te laten voldoen aan de klimaatdoelstelling. Wanneer je dit koppelt aan de Energielabel database van RVO, de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, (WOoN2018) kom je als je dit over een periode van 30 jaar spreid tot een extra investering van meer dan 10 miljard euro. In de EIB-publicatie: “Verwachtingen bouwproductie en werkgelegenheid 2021” wordt een beeld gegeven van de verwachte werkgelegenheid in de uitvoerende bouw uitgesplitst naar nieuwbouw, onderhoud&herstel en verbouw. Wanneer je deze cijfers omzet naar de woningbouw en corrigeert naar het verschil in arbeidsproductiviteit (het EIB houdt voor de drie categorieën dezelfde arbeidsproductiviteit aan) krijg je een beeld van wat die extra milieu-investering in de bestaande bouw voor de werkgelegenheid kan inhouden. Uit de berekeningen volgt dat er ieder jaar 16.000 manjaren extra nodig zijn. Zonder die extra milieu-investering moeten er volgens EIB nu al 16.000 manjaren gevonden worden door zij-instromers en buitenlanders. Dit aantal wordt dus verdubbeld. In al deze cijfers is niet meegenomen dat door de leeftijd van onze woningvoorraad de noodzaak tot herstel, verbouw en onderhoud extra zal toenemen, zeker bij particulieren, en zullen milieumaatregelen hiermee gecombineerd worden. Met andere woorden: de investeringen in de bestaande bouw zullen alleen maar toenemen en daarmee de behoefte aan extra, adequaat opgeleide arbeid. Daarbij blijft het eenvoudige uitgangspunt staan dat om werkelijk CO2 te besparen in de gebouwde omgeving, eerst daadwerkelijk mensen beschikbaar moeten zijn om de beoogde werkzaamheden uit te voeren.
De gewenste praktijk in buurten
In ons land wonen circa 7,5 miljoen huishoudens waarvan meer dan de helft eigenaar-bewoners zijn. Deze huishoudens wonen verspreid over meer dan 14.000 buurten. Wij schatten in dat het duurzaam renoveren van deze woningen voor het jaar 2050 vraagt om de beschikking van jaarlijks zo’n 20 renovatiespecialisten per buurt voor de komende 30 jaar. Bij renoveren start het vakmanschap aan de voordeur. De vraag is of de bewoner voorbereid is op de werkzaamheden die nodig zijn voor 2050. Waar vroeger de cv-ketel werd onderhouden en de kozijnen werden geschilderd vragen hedendaagse ingrepen om verdergaande werkzaamheden in de woning zoals het vernieuwen van installaties, naisoleren van bouwdelen of de vervanging van kozijnen. Dit vraagt om de inzet van kleine renovatieteams die uiterst zorgvuldig met de woning en de bewoners omgaan. De introductie van ‘Renovatie Specialisten voor de toekomst’ in iedere buurt kan bij succes de start zijn van opschaling van het stapsgewijs renoveren met behulp van herhaalbare duurzame oplossingen.
Opleiden tot Renovatie Specialist van de Toekomst
De bestaande opleidingen zijn ingericht op het praktisch onderwijzen van technieken voor bouw en ontwerp. Maar op welke manier krijgen deze mbo-studenten de ervaring voor het werken bij mensen thuis? Een duurzame renovatie begint namelijk altijd met het aanbellen bij de bewoner. Om het werken in kleine renovatieteams te leren binnen de opleiding en dit ook daadwerkelijk in de praktijk te brengen bij de mensen thuis zoeken we naar nieuwe en innovatieve vormen om mbo-studenten in het werk aan het werk te krijgen zodat ze klaar staan voor de grote renovatieopgave die als maatschappij voor ons ligt.
In de bestaande mbo-opleidingen staat de technische kennis en praktijkervaring van bouw en installatie centraal. Er is slechts beperkte ruimte in het (huidige) onderwijsprogramma om deze technische vaardigheden ook daadwerkelijk in bestaande woningen te oefenen. Dit terwijl de vraag naar renovatiespecialisten op dit moment al het beschikbare aanbod ruimschoots overstijgt. Waar vroeger de bouwkundige-, installatie- en grond- weg en waterbouw werkzaamheden veelal gescheiden waren vraagt het stapsgewijs renoveren van (particuliere) woningen om een integratie van disciplines per woning. Het werken met herhaalbare oplossingen in de ‘serie-van-1’ bij mensen thuis vraagt om de toepassing van nieuwe technieken en methoden. Met de opmerking vooraf dat de sociale vaardigheden om met bewoners te werken een van de grootste uitdagingen is.
Om de renovatie specialist van de toekomst in al deze aspecten op te leiden is een uitbreiding van het huidige opleidingstraject noodzakelijk. Opleidingen staan hier zeker voor open maar kunnen dit niet alleen. Samenwerkingmet marktpartijen, zoals corporaties en bouwbedrijven (leer-werkbedrijven) die de gelegenheid bieden om in de praktijk te kunnen oefenen, is noodzakelijk. Daarnaast gaat het natuurlijk ook om financiële middelen om zo’n onderwijsprogramma te ontwikkelen, te promoten en uit te voeren. Daarvoor is het van belang dat het besef breed in de maatschappij doordringt dat goed en adequaat opgeleide renovatiespecialisten de voorwaarde vormen voor het verduurzamen van buurten en dat daar nu een groot tekort aan is.
