Leestijd: 5 – 6 minuten, door: Yuri van Bergen
Circulariteit is hot! Maar tegelijkertijd ook supervaag. Mocht je dit verhaal zijn gaan lezen in de hoop op een eenvoudig en duidelijk antwoord, dan moet ik je op voorhand teleurstellen. Met dit verhaal hoop ik je enkel te laten zien dat circulair renoveren niet moeilijk is om (zelf) te doen. Maar ik weet uit eigen ervaring hoe moeilijk het is om ermee te beginnen. Vanuit de theorie valt het containerbegrip circulariteit economisch namelijk wel mee. Je kan discussiëren over de mate van circulariteit of wat precies onderdeel moeten uitmaken van een circulair economisch product. Maar er zijn inmiddels voldoende bewezen oplossingen ter inspiratie. Ook bij jou in de buurt! Bijvoorbeeld een voedselkweker die oesterzwam kweekt op koffiedrap (1). Deze koffiedrap wordt lokaal opgehaald bij ondernemers en bewoners in de buurt. In dit afval van bewoners bij het zetten van koffie zit nog voldoende voeding opgeslagen om paddenstoelen mee te produceren. Omdat er voldoende koffie wordt gedronken in de buurt en er daardoor voldoende grondstof beschikbaar is kan je er iets anders mee gaan doen. En omdat er weinig transport tussen afval, producent en klant nodig is wordt er milieutechnisch efficiënt gewerkt. Het levert zelfs nog wat werkgelegenheid voor mensen uit de buurt en natuurlijk een lekker portie duurzame oesterzwammen op je bord!
Dit is een duidelijk en duurzaam voorbeeld van hoe meerdere waarden circulair worden gecreëerd voor de ondernemers, klanten en buurtgenoten. Maar hoe werkt dit principe dan eigenlijk als we kijken naar het renoveren van een woning? Is het dan nog steeds zo duidelijk hoe dat circulair economisch kan? Welke oplossingen mogen dan als circulair product worden aangemerkt. Wanneer is het noodzakelijk om iets te vervangen en welke onderdelen zijn eenvoudig te hergebruiken. In dit verhaal neem ik je mee in een gesprek over hoe je circulair economisch je woning kunt verbeteren in de hoop je te inspireren. Maar ook om dit complexe en vooral onderbelichte onderwerp ‘circulair economisch renoveren’ aan te zwengelen. Zelf ben ik tevreden als jij, de lezer, een beetje wijzer bent geworden over de brede context van renoveren en circulariteit en over de gevolgen voor de toekomst als we nu niet beginnen hier met elkaar iets structureels aan te doen.
Niet slopen is duurzaam
Het niet slopen van je woning is het duurzaamst. Hoe langer je deze woning in stand weet te houden, hoe beter dit is voor de gemiddelde milieubelasting. Maar wat als de woning niet meer voldoet aan je woonwensen? Wanneer bijvoorbeeld het uiterlijk van de woning wel erg armoedig is en niet meer een frisse en eigentijdse uitstraling heeft. Of als je de woning anders wilt gaan gebruiken. Op die momenten wil je graag nieuwe kwaliteit aan deze woning toevoegen, dat noemen we dan renoveren. Persoonlijk ken ik weinig mensen die bij duurzaam renoveren denken aan het slopen en opnieuw opbouwen van hun woning (uiteraard zijn er zeker situatie te bedenken waarin sloop de enige optie is, maar dat geldt slechts voor minder dan 1% van alle woningen in ons land). Wanneer een woning wordt gebouwd dan begint de teller te lopen. Volgens de wetenschap kan een woning tenminste 120 jaar blijven staan. Dus door het voor die tijd te niet slopen van je woning zijn de eerste en eenvoudigste duurzame stappen gezet.
Nu weet iedereen met een woning dat wonen om onderhoud vraagt. Vooral de kwetsbare onderdelen van de woning zoals het schilderwerk, de dakgoot en de verwarmingsinstallatie vragen om extra verzorging. Dit zijn de onderdelen die je vaak deels zelf kunt onderhouden. Deze steeds terugkerende momenten gelden voor iedere woning. Dit soort onderhoud kent vele vormen. Zo is er bijvoorbeeld dagelijks onderhoud zoals het leeghalen van je gootsteen zodat de leidingen niet verstopt raakt. Maar er is ook een manier van verzorgend onderhoud op vooraf geplande momenten. Bijvoorbeeld door iedere 2 tot 3 jaar met een sopje even langs je kozijnen te lopen om ze af te wassen. Hierdoor raken de kozijnen minder vervuild en gaan ze langer mee. Of wat dacht je van het schoonhouden van je zonnepanelen om ervoor te zorgen dat je maximale zonne-energie weet op te wekken? Allemaal activiteiten die zelf of met hulp van familie of iemand uit de buurt zijn te organiseren. En dan heb je daarnaast nog het expert werk dat om de 3 tot5 jaar plaats vindt. Zoals een grote beurt voor je verwarmingsinstallatie en bijvoorbeeld het overschilderen van je kozijnen.
Ook eenvoudige energiebesparende maatregelen kunnen tot onderhoud gerekend worden zoals het (bij-) vullen van je spouwmuur of het plaatsen van isolerende beglazing. Deze maatregelen verdienen zichzelf vrij snel terug in de tijd, zeker met de huidige gasprijzen. Niet dat je energierekening verdwijnt maar in combinatie met meer comfort in de woning loont het wel direct.
Circulair economisch renoveren
Naarmate je woning ouder wordt zal je merken dat er steeds meer onderhoud nodig is. Ook word je steeds vaker geconfronteerd met de vraag of je bepaalde bouwdelen niet moet vervangen. Instandhouden van je woning is goed voor de portemonnee, maar er komt een moment dat je een nieuw en beter product aan je woning moet toevoegen om de kwaliteit weer op peil te krijgen. Deze afweging tussen onderhoud of renoveren kent vele (verschijnings-) vormen. Naast een duidelijk verschil in kwaliteit en kosten komen er voor een huiseigenaar meerdere dingen bij kijken. Bijvoorbeeld vragen over de omvang van de ingreep. Vervang ik alles in een keer of faseer ik het en doe ik nu slechts een deel? Verspreid ik de ingreep dan breeduit over mijn woning uit of concentreer ik me op enkele onderdelen waar ik later zeker geen spijt van ga krijgen? Of kies ik meer langs de lat van het beperken van onderhoud voor de komende jaren? Niet alle afwegingen daarbij hebben perse met techniek te maken. Je kan bijvoorbeeld ook kiezen voor ingrepen die weinig overlast geven of oplossingen die binnen een werkweek van 5 dagen volledig zijn uit te voeren.
Het is bekend dat deze afwegingen vaak als abstract en ingewikkeld worden gezien bij het maken van een integraal renovatieplan. Het vraagt niet alleen veel kennis over de kwaliteit van je woning. Maar ook een duidelijk visie over hoe je de komende jaren wilt gaan wonen. Je kan je misschien voorstellen dat bij oudere huizen (ouder dan 30 jaar) niet meer wegkomt met het vervangen van een beperkt aantal onderdelen maar dat de woning grondig aangepast moet worden aan de veranderde woonwensen en aan de eisen die we vanuit bijvoorbeeld het klimaatakkoord moeten stellen. Tel daarbij op dat je naast vragen over je eigen woning ook in gesprek zal moeten met de buurt over de uitvoering van de warmtevisie van de gemeente en de verstrekker van je hypotheek over de investering en verwachte woonlasten. Ik begrijp als je hier afhaakt door de mate van complexiteit waardoor het verstandiger lijkt om nu maar even niks te doen. Maar gelukkig zijn er vele wegen naar een duurzame woning om te wonen!
Met de wetenschap dat renoveren voor particulieren echt iets anders inhoudt dan renoveren voor woningcorporaties zullen we dingen dan ook echt anders moet gaan organiseren met elkaar. Vooral het eindeloze gelul in huidige bouwketen zal sneller en slimmer moeten om renovatie überhaupt betaalbaar te maken, laat staan renoveren voor particuliere opdrachtgevers. Dit betekent meer gebruik maken van bewezen techniek waar dit kan. Voor alle duidelijkheid reken ik het gebruik van data en algoritmes ook tot deze slimme technieken. Vervolgens moeten we structureel gaan sturen op innovatie door slim gebruik te maken van de ruimte die onze bestaande woningvoorraad biedt voor herhaling. Daarbij ligt een van de sleutels voor succes bij de overheid die bewoners in de buurt bij deze grote opgave weet te betrekken. Niet de mensen die nu graag willen maar juist de mensen die nog niet zijn geactiveerd. Met deze groep als ‘motor’ achter de verduurzamingsopgave kunnen we laten zien dat samen met de component aanpak duurzaam, circulair en betaalbaar verduurzamen van je woning en buurt meerdere wegen kent.
Wordt vervolgd…..
