Leestijd: 3 – 4 minuten, door: Sandra Arts
Onlangs besefte ik me dat er in een periode van 10 jaar best veel kan veranderen. In je persoonlijke leven, maar zeker ook in je werkveld! In mijn werk als architect is er behoorlijk veel veranderd ten aanzien van de ambities op het gebied van wonen en bouwen. Zo hadden begrippen als ‘gasloos’, ‘CO2 neutraal’, ‘verdichten’ en ‘woningtekort’ toen zeker niet de aandacht die ze nu hebben. Ondertussen zit ik al bijna 25 jaar in het renovatie vak en heb ik de bewegingen in de maatschappelijke ambities ten opzichte van het wonen aan me voorbij zien komen. Toen ik net begon met werken bij BouwhulpGroep was energiebesparing als thema nog maar net ontdekt. Woningen waren er in overvloed beschikbaar voor alle generaties. En over circulariteit werd slechts door enkele ‘fanatici’ gesproken. Waar ik me altijd heel bewust van ben geweest is hoe deze ‘trends/veranderingen’ leesbaar zijn in de architectuur. Dus dat de kwaliteit van wonen en het denken over wonen de architectuur beïnvloed.
Vanaf de jaren’70 zijn we bijvoorbeeld op een grootschaligere manier gaan renoveren. Waar het voorheen voornamelijk over het onderhouden van woningen ging is de kwaliteitssprong met het renoveren veel groter geworden. De jaren ’70 was de periode van functionaliteit, ook in de architectuur. Form Follows Function. De invloed van dit ideaal was duidelijk zichtbaar. De kozijnen met een verfijnde indeling moest plaats maken voor een kozijn met vast glas, dus zonder verdere verdeling. Grote doorlopende dakkapellen werden aangebracht om het tekort aan woonruimte binnen te compenseren. Deze functionele aanpassingen hebben echter de uitstraling versoberd en hierdoor is het wonen er voor het oog niet mooier op geworden.
De jaren ’80 was die van de economische crisis en een no-nonsense aanpak. Dus sober en klein bouwen. En isoleren stond hoger op de agenda, omdat de prijs van olie was gestegen. Maar dan wel naar de normen van destijds natuurlijk, dat is voor nu dus lang niet voldoende. In de jaren ‘80 was onderhoudsvrij bouwen of renoveren belangrijk. De eerste kunststof kozijnen werden toegepast. En de kunststof panelen deden hun intrede. Ook dit heeft het wonen niet mooier gemaakt en daarnaast is de beoogde (theoretische) financiële besparing van het toepassen van onderhoudsvrije materialen nooit behaald.
Het aanpassen van bestaande buurten en wijken aan de veranderende maatschappelijke ontwikkelingen (zoals momenteel de energietransitie, klimaatadaptatie en het woningtekort) blijft iets van alle tijden. Maar kunnen we deze ontwikkeling dit keer eindelijk ook gepaard laten gaan met mooi, ruimtelijk en betaalbaar wonen? Hoe gaan we om met architectuur en woonkwaliteit in relatie tot de maatschappelijke doelen ten aanzien van wonen en bouwen?
Gedurende mijn carrière als architect in de gebouwde omgeving, en dan met name bij het renoveren en transformeren van woningen, stond de schoonheid en betaalbaarheid van deze gebouwen vaak centraal met daarnaast aandacht voor betaalbaarheid en beschikbaarheid. Sinds het Parijse Klimaatakkoord van alweer zeven jaar geleden is er veel veranderd. Overal om me heen gaat het vooral over aardgasloze wijken, energieneutrale woningen en CO2-neutrale nieuwbouw. Het lijkt wel of de aandacht voor de schoonheid en het gebruik van woningen minder belangrijk is. Bijzonder om dit te ervaren, juist omdat de afgelopen 25 jaar deze onderwerpen ‘gewoon’ een onderdeel van de opgave waren. En binnen de context van het renoveren juist bepalend zijn voor de mate van duurzaamheid van de woning.
Dit verhaal vormt de introductie van een serie verhalen over architectuur en de gebouwde omgeving. In de volgende artikelen wil ik verder inzoomen op de invloed hiervan op de verschillende maatschappelijke thema’s die nu aan de orde zijn. En hoe je integraal het beste van beide werelden kunt verwezenlijken.
