Leestijd: 6 – 7 minuten, door: Pieter Deijkers
Een vervolg op mijn artikel ‘De Nieuwe Architect’.
Wie bekend is met BouwhulpGroep is vast en zeker ook bekend met spreuken als ‘Component Renovatie’, ‘Serie-van-één’, ‘Routekaarten’, ‘Stap-voor-stap’, ‘Bewoners aan de knoppen’, ‘Stip op de horizon’ en ‘Anders kijken, anders denken’. Bekende termen die inmiddels zijn ingeburgerd bij opdrachtgevers van renovatie en transformatie opgaven, maar die ooit zorgvuldig gekozen zijn door Martin Liebregts (2). Als jonge architect vroeg ik me af wat deze woorden nou echt inhouden. Is het een visie, een overtuiging of zijn het enkel goed verpakte marketing termen? Daarnaast vroeg ik me ook af wat ik nu eigenlijk kán met deze termen bij mijn werkzaamheden en wat ze voor mij als architect betekenen? Door verschillende projecten en projectaanvragen van de laatste maanden is me dat een stuk duidelijker geworden.
Dit vers verworven inzicht wil ik graag met jullie delen!
Gezond boeren verstand
Zoals met veel oplossingen komt het in essentie neer op ‘gezond boeren verstand’ gebruiken. In de basis is component renovatie niets meer dan ontwerpen op basis van referenties. Dat wat goed is herhalen we voor een volgend project en daar waar verbeteringen nodig zijn wordt dit gewijzigd. Zo kunnen we op basis van 80% herhaling en 20% maatwerk voor ieder project een betaalbare oplossing vinden. In gezond boeren verstand termen omschrijven we dit als: niet steeds het wiel opnieuw uitvinden. Die tijd kan je mooi gebruiken om te investeren in nieuwe vragen of inzichten, zodat je echt impact kan realiseren als architect.
Nu hoor ik u denken, dit doen we toch allemaal al? Dat klopt en dat was ook precies mijn gedachte. Vanuit uw eigen organisatie herkent u het vast wel, u werkt regelmatig met dezelfde architect of aannemer en deze komt vaak met dezelfde oplossing voor hetzelfde probleem. Deze samenwerkingspartners weten immers dat dit een bewezen oplossing is dus waarom zouden we hieraan tornen? Nu is het zo dat deze manier van werken met bijbehorende oplossingen vaak persoonsgebonden of organisatie gebonden is, want een andere samenwerkingspartner heeft immers een andere referentie en komt daarmee tot een net andere oplossing voor hetzelfde probleem.
Met Component Renovatie (3) bieden we een ordeningsprincipe waarmee we van projectspecifieke problemen tot projectoverstijgende en herhaalbare oplossingen komen, zonder dat dit persoonsgebonden of organisatiegebonden is. Met 42 jaar ervaring in de dagelijkse praktijk maken we handig gebruik van deze projectoverstijgende aanpak, zonder er eenheidsworst van te maken. Juist door deze aanpak houden we tijd over om met aandacht en creativiteit te werken aan vormgeving en individuele bewonerswensen.
Figuur 1. Verschillende gevels gerenoveerd met Component Renovatie.
Component Renovatie gaat verder waar BIM stopt.
Je kunt Component Renovatie zien als het BIM voor de bestaande bouw. BIM is een werkmethodiek waarbij in een 3D Bouw Informatie Model (BIM) integraal wordt samengewerkt door diverse disciplines in de bouwsector. (4) Door met alle projectpartners samen te werken in één digitaal model, worden mogelijke problemen in een vroegtijdig stadium gesignaleerd en zijn alle betrokken partijen op de hoogte van de laatste wijzigingen en aanpassingen. Waar BIM zeer geschikt is voor nieuwbouw en multidisciplinaire projecten is Component Renovatie geschikt voor de bestaande woningbouw. Het gaat zelfs verder waar BIM stopt. Het is niet nodig om eerst alles in een 3d BIM-model te zetten, want we hebben immers al een 1:1 model: de daadwerkelijke woning. Met Component Renovatie ontsluiten we de kennis over de bestaande bouw en kunnen we snel zowel de kenmerken, eigenschappen en risico’s van het gebouw als van de afzonderlijke bouwdelen in kaart brengen. We gaan hierbij verder dan enkel de technische of thermische eigenschappen, denk hierbij ook aan het gebruik en comfort in de woning, de architectonische en stedenbouwkundige kwaliteiten(5). Door hier de verschillende oplossingsrichtingen aan te koppelen krijg je snel inzicht in de (on)mogelijkheden van woning. Zonder eerst lang en uitgebreid te moeten studeren. Op deze manier maak je eenvoudig gebruik van de kennis en ervaring uit het verleden.
Best of both worlds
Wat me de laatste jaren ook is opgevallen is dat de professionele woningeigenaar (corporaties) een verduurzamingsproces vaak tegenovergesteld aanpakt ten opzichte van een particuliere woningeigenaar. Veel professionele woningeigenaren besluiten om hun woning direct in zijn geheel te verduurzamen naar de dan geldende norm (of iets hoger wanneer ze hogere ambities hebben). De woning wordt dan op alle vlakken aangepakt zodat deze weer minstens 30 jaar vooruit kan. Dit wordt vaak gestuurd vanuit visie documenten, beleidsplannen en Excel bestanden. Deze werkwijze roept in de praktijk vaak vragen op bij bewoners en leidt soms tot problemen om tot 70% akkoord te komen. De bewoners ervaren de woning immers heel anders dan in het Excel document staat omschreven en hebben vaak een heel andere behoefte dan de wens uit het visiedocument.
De particuliere woningeigenaar pakt zijn renovatie en/of verduurzaming juist vraag gestuurd aan. De woning wordt aangepast op basis van de huidige behoefte en financiële mogelijkheden. Denk hierbij aan het plaatsen van dakkapellen wanneer er kinderen op komst zijn of het plaatsen van een uitbouw om een fijne leefkeuken met kookeiland te realiseren. Ingrepen gericht op het verhogen van het woongenot. Gelukkig komt er ook bij particuliere woningeigenaren steeds meer oog voor duurzaamheid, mede geholpen door de steeds hoger wordende energierekening en verschillende landelijke en regionale steun- en subsidieprogramma’s. De aanpassingen richten zich dan vaak op de ‘quick-wins’, zoals spouwmuurisolatie en het plaatsen van pv-panelen. Op zichzelf prima oplossingen voor het geplande (of achterstallige) onderhoud, maar daarmee is er nog een lange weg te gaan naar een CO2-neutrale woning in 2050. Een gevulde spouwmuur en een dak vol zonnepanelen vormen een mooie stap voor energiebesparing maar je bent hiermee helaas nog een flink eind verwijdert van het werkelijke doel: een CO2-neutrale woning. Component renovatie biedt hier de mogelijkheid om het beste van deze twee werelden te combineren. We kunnen hiermee een enkel onderdeel van de woning no-regret duurzaam renoveren gericht op 2050. Dit doen we op het moment dat de bewoner daar behoefte aan heeft en bieden daarbij ruimte voor individuele bewonerswensen en maatwerk.
Figuur 2: impressie. Woningen in een voormalig schoolpand.
Mogelijkheden voor de nieuwe architect
Iedereen kan zien dat de opgave voor het verduurzamen van bestaande woningen, zowel in professioneel als particulier bezit, groot en complex is. Het gezond boerenverstand vertelt ons dan ook om vooral intelligent en verstandig met onze tijd en geld om te gaan. Dat we onze creativiteit zo efficiënt mogelijk moeten gebruiken en niet steeds weer het wiel helemaal opnieuw willen uitvinden. Als architect zie ik de vraag veranderen. Er is meer behoefte aan differentiatie om woonruimte te bieden voor vele verschillende bewoners. Naast de traditionele, maar nog steeds actuele thema’s zoals betaalbaarheid, beschikbaarheid en duurzaamheid, vragen nieuwe thema’s en ambities, zoals regionale energieplannen, klimaatbestendigheid, circulariteit en inclusiviteit om aandacht. Vragen waarbij het antwoord niet zomaar uit de computer rolt of met een muisklik is te vinden. Vragen waarbij er tijd, aandacht en creativiteit nodig is om samen met de (nieuwe) bewoners van de woningen in gesprek te gaan. Met het ontsluiten van het ‘boerenverstand’ met Component Renovatie kunnen we de discussies over de juiste Rc-waarde achterwege laten en onze tijd besteden om het verschil te maken en impact te creëren.
Door ‘Anders te kijken, anders te denken’ maken we met de ‘Bewoners aan de knoppen’ een ‘Routekaart’ om de woning met behulp van ‘Component Renovatie’, ‘stap –voor-stap’ in een ‘Serie-van-één’ te renoveren en die ‘Stip op de horizon’ te verwezenlijken!
Als architect bij BouwhulpGroep ben ik dagelijks met deze opgave bezig en zoeken we steeds de samenwerking om deze ambities te verwezenlijken. Onze toegevoegde waarde voor deze opgave ligt bij het waarderen van het bestaande, het integraal ontwerpen voor de toekomst en de zekerheid op budget. Hier voegen wij een dosis creativiteit en jeugdig enthousiasme, ondersteund door een praktijk met 40 jaar ervaring in de bestaande bouw, aan toe. Zo kunnen wij samen uw plannen met oog voor schoonheid én de maatschappelijke vraagstukken realiseren.
Bronnen:
- De Nieuwe Architect, Pieter Deijkers, DuizendWoningenPerDag.nl, september 2018.
- Martin Liebregts is één van de oprichters van BouwhulpGroep. Martin Liebregts 1950-2014, De Architect, september 2014.
- Wat maakt ComponentRenovatie ‘CR’?, Yuri van Bergen & Martin Liebregts, Kennisbank Bestaande Woning Bouw, juni 2009.
- Wat is BIM?, Kenniscentrum, Het nationaal BIM platform.
- Puzzelen, Haico van Nunen, Kennisbank Bestaande Woning Bouw, februari 2012.
